Tag Archives: Mestreechs dialek

Mestreechs Dialek-5

4 jul

Vekantie op Java en Bali

Allein wie kumste dao?

Bianca en Patrick zeen mét de kinder op vekantie nao Java en Bali. ’n Indsje oet de naobersjap zal geer zégke. En dao kós geer wel ins geliek in höbbe. Daobei is mien vraog: “Wie koume ze dao”.

Dat geit volges hun es volg. Ze mote drei oor vaan te veure op Schiphol zeen. En daan iers nog twie oor mèt den oto nao Schiphol rije, es te gein fiel höbs. Daan heet ’t vleegmachien nog ein oor vertraging umtot ze vergete zeen de petrol drin te doon. Este daan in de loch bis, doert ’t nog wel effe.

De maaks ‘ne tössestop in Abbie Dabbie, of zoe get. Dat doert ouch nog aanderhalf oor. Este alles bie-ein achtien oor gevloge höbs, biste dao.En sjlaop meh ins in ein vleegmachien. Este aonkumst biste kepot meuj. ’t Ierste totste daan zeuks is ’n bèdstei.

Trök geit gawwer, daan höbste de wind mét.

Pierre Swillens

Tags: , , , , , ,

Mestreechs Dialek-4

1 jul

Koechele, wat is dat?

Stiekem of heimelijk lachen

Onlangs kwam ik in het boek ‘Gans Mestreech’ van Will Wintjens het woord koechele tegen (pag. 18). Ik had nog nooit van dit woord gehoord en zocht het op in ‘De Nuie Mestreechsen Dictionair’. Daar staat de betekenis van het woord omschreven als stiekem lachen.
Koechele vond ik een mooi woord en ik gebruikte het in mijn blog Mestreechs Dialek-3, gepubliceerd op 28 juni j.l.

Benieuwd naar de etymologie van het woord ‘googelde’ ik op internet naar het woord koechele. Tot mijn verbazing kwam als eerste item tevoorschijn een verwijzing naar mijn blog Mestreechs Dialek-3.  Daar schoot ik niet veel mee op, maar het was toch leuk om te zien, welke hoge prioriteit ik heb op Google. Bij herhaald zoeken was ik al wat gezakt, maar ik stond er nog op.
Nog meer tot mijn verbazing vond ik een item ‘Afbeeldingen van koechele’ met foto’s uit mijn blogs, zoals de foto met de implantatenbaard. Knap dat Google dat als stiekem lachen aanmerkt. Geloven jullie mij niet, ‘googel’ naar koechele op internet.

Nu mijn bevindingen t.a.v. de etymologie van het woord koechele.
De naam Koechele komt in het Duits voor als persoonsnaam, alsmede in de USA via Duitse immigranten. Verder is koechele een Duits woord en betekent langzaam koken. Zo kwam ik in een blog de zin tegen: “Jetzt koechele iech grade Apfelmus”. Je kunt dus van alles koechele.

In het Nederlands komt koechele voor in de woordenlijst van de Stichting Limbörgsche Academie met als betekenis heimelijk lachen. Ook Fons Olterdissen (1865-1923) gebruikt het woord koechele, zij het in de vorm van koechelenteere. Onder redactie van E. Jaspar verscheen in 1926 een verzameling van Olterdissens werken met als titel: ‘Prozawerken in Maastrichtsch Dialect’.  Hierin is het woord koechelenteere tweemaal terug te vinden, terwijl in de woordenlijst koechele te vinden is, nu met de omschrijving heimelijk lachen. Overigens komt in deze woordenlijst ook kókkele voor met als omschrijving giechelen. Wel wordt bij kókkele een verwijzing gegeven naar het Akens kuckele. Wie meer belangstelling heeft voor het werk van Fons Olterdissen kan ‘Prozawerken’ als e-book downloaden op de website http://www.dbnl.org/tekst/olte001alfo01_01/downloads.php. Letop bij olte en alfo staat een o, de rest is een numerieke 0.

Hiermee heb ik geen definitief antwoord gevonden op de etymologische oorsprong van koechele. Aan te nemen is dat het van Duitse oorsprong is, ofschoon hiervoor geen verwijzing is gevonden. Wie kan hier uitsluitsel over geven?

Pierre Swillens

Tags: , , , , , , , , , , ,

Mestreechs dialek-3

28 jun

Integrere of inbörgere

Ein aw möpke in ein nui jeske

Abel woende al ein tiedsje in Mestreech. Meh heer spraok en verstoont gein Nederlands en Mestreechs koelek. Heer woort dan ouch aongesproke door eine ambteneer vaan ’t Buro veur Integratie. “Abel dit kan zo niet langer. Je moet integreren. Inburgeren noemen ze dat tegenwoordig”.
Abel waor verpopzak nao hoes gegaange. Heer snapde dao niks vaan. Integreren en inburgeren, wat zou dat zien. Heer voont ’t allein meh benkelek. Mesjiens sjikke ze miech trök.

Heer klaogde bie ziene naober Lewieke en dee begreep wat ze tegen häöm gezag hadde. “Abel, doe mós mie oonder de lui gaon. Gaank  es nao ‘ne kaffee”. Dat léste begreep Abel.
Heer gong nao de Knijnspiep en zat ziech aon ’t bufet. Dao zaote al get Mestreechtenere. Abel stelde ziech veur, meh wat ze zagde kós heer neet volge.

Abel dach, iech gaon ins op de vrunteleke toer en heer zag: “Miech geef ein rundsje”. Boe-op Sjeng zag: “Nein Abel, dat zegkste verkierd. Doe mós zègke Iech geef ein rundsje”.
Abel bedach ziech neet en zag: “Dat is miech ouch good”, daobei zaot ‘r in zien eigenste te koechele. Heer voont dat ‘r al prima aon ’t inbörgere waor.

Pierre Swillens

Tags: , , , , ,

Mestreechs Dialek-2

22 jun

Tour de France

Gékkewerk of Sport

Nog einige daoge en daan is ’t zoe wied. Daan brik de Tour-de-France-gékde weer los. Op de bedrieve weurt in eine Toto gespäöld wee het bèste de winners kint raoje. En ouch weurt dao nao de radio geluusterd. Ederein is oonder den indrök vaan de Tour de France.

Höb g’r gezeen mèt wat veur fietskes die lui allewijl rije. Super de luxe kint g’r wel zègke. En höb g’r wel ins nao de zaol gekeke. Dat is mie ein aongekleiede stang. E woonder dat die renners dao zoe laank op kinne zitte. Es ze aon ’t ind vaan de daag nao ’t toilèt mote, daan kinne ze neet, jummers de stang zit nog drin. En de masseurs mote de batse zoe masseren, dat ze weer in de oersprunkeleke stand stoon.

Noe kump pas oet, dat ze allemaol doping gebruukde. Noe zègke ze, dat ze ‘schoon’ rije. Aon me hoela, aoventouw weurt nog eine getrappeerd.
Jaore trök perbeerde eine Belsje renner, Polleke geneump, te foetele mèt de doping-control. Heer had get bedach, ein gans instrumintarium op zien lief, om de pis vaan eine aandere in ’t fleske te doon en wel dee vaan zien vrouw. Die gebruukde woersjijnelek neet. Meh, heer veel toch door de körf. De otoriteite kaomen häöm vraoge, of heer soms in verwachting waor.

Neet allein de ierste in de algemeine stand is belaangriek, meh ouch de lèste. Men neump dee op zien Hollands ‘de drager van de rode lantaarn’. Het is neet zoe gemekelek om mèt dat dingk te fietse.  En toch zeenters die veur die lèste plaots rije.  Weure ze teminst nog geneump. Er zeenters die aoventouw trök rije tot dat ze daan de lèste blieve.

Euver trök rije höb iech nog ein verhäölke. Abdel-Kader Zaaf waor eine Algerijn, dee in de Tour van 1950 in ein etap, die in de meist gleujetige hits woord gereje, mèt eine aandere Algerijn dertösse oet gegaange. Ze hadde eine veursprunk vaan 20 menuute. Abdel-Kader kraog evels doors en in plaots van water droonk heer twìe kraffe wien. Heer zat zich oonder eine boum en veel in slaop. Wie heer wakker woord, spróng heer op ziene fiets, meh fietsde den aandere kant op. De lui móste häöm dao op attendere. De aandere Algerijn waor doorgereje en wón de etap.

Eine aandere lolzak waor eine Hollender.  Ziene naom zal iech meh neet neume. In ein etap waor heer dertösse oet gegaange en laog heer dus veurop. Daan ging heer mèt ziene fiets achter eine boum stoon en leet heer de ganse tróp veurbie rije. Heer sloot weer achteraon en ‘verkneukelde’ zich. Veuraon waore ze zich de snòts veur de uige aon ’t fietsen om häöm in te haole. In deen tied waore nog gein ‘oortjes’.  Het doerde laank veurtot ze häöm in de smiezen hadde.

Euver de tour zien nog mie verhäölkes te vertèlle, meh dat eine aandere kier.

Trappeert geer mich op foute of versjrievinge laot mich dat wete.

Pierre Swillens

//

Tags: , ,

Mestreechs dialek-1

21 jun

Mestreechs, eus moojertaol

‘ne maan is ‘ne Sjeng, ’n vrouw is ’n Merie

Onlangs kreeg ik van Patrick een boek cadeau, getiteld Mestreechs, ’t Verhaol vaan eus Taol en geschreven door Flor Aarts. Ik ben er zeer verblijd mee, want het is een zeer prettig leesbaar boek en nog wel geschreven in het Maastrichts.  Het bevat veel informatie over de geschiedenis van het Maastrichts, alsmede over de grammatica, spraakklanken, vocabulaire en de spelling.

Een boek dat de belangstelling voor het Maastrichts oproept en aanzet tot een verdere verdieping. Wij wonen al meer dan 50 jaar in Maastricht, maar toch blijven wij ‘boere vaan boete’. Nu nog horen ze aan de klank van mijn stem (o.a. de rollende r) uit welke streek ik afkomstig ben. Ik heb dan ook steeds de neiging om woorden in het Maastrichts met mijn dialect uit de streek Grevenbicht/Obbicht te vergelijken. Tegen een ‘rijstartel’ (veter) zeg ik gewoon ‘nistel’ en en een ‘zwegel’ (lucifer) is een ‘zwaegel’.
Ik heb reeds eerder in een blog over ‘Noonk Sjaak’ aangegeven, dat er een wezenlijk verschil is in de klankkleur van de gesproken dialecten in de dorpen Grevenbicht en Obbicht, terwijl de afstand tussen de beide dorpen hemelsbreed nog geen 1,5 km. bedraagt. Bij de bestudering van het Mestreechs moet ik de dialecten van deze dorpen maar vergeten.

Het boek heeft me aangezet tot een verdieping van het inzicht in het Mestreechs aan de hand van de spelling, zoals deze in 1999 is ingevoerd.
Hieronder een eerste proeve van bekwaamheid. Natuurlijk zullen er fouten in voorkomen. Degene, die deze opmerkt mag mij daar gerust op attenderen.

Opveuje

Lewieke leep mèt zien awwers, Sjeng en Merie, door de stad. Loupentere koume ze aon op de Sint Servaosbrögk. Lewieke kraog ’t evels kaajd. Dao stoont ‘ne sterke wind euver de brögk. Meh Lewieke gaof neet op. Heer vroog aon ziene Pa: “Pa, wie hèt dees brögk”. Sjeng verdutste häöm: “Dit is de Sint Servaosbrögk, jong. De ajdste brögk vaan Mestreech”.
Daan wees Lewieke op ein aander brögk. “Pa wie hèt daan die brögk”. “Jong, dat is de nui brögk” zag Sjeng. Lewieke waor evels neet content. “Pa, wie hèt daan die nui brögk”.
Sjeng waor eve gans verpopzak. Heer stoont mét de moond vol tan, allewel valse, meh toch. Wie hètde die nui brögk ouch weer.
Merie zaog häöm haspele en kraog compassie mèt ‘m. Zie zag tege Lewieke: “Jong, doe mós diene Pa neet zoeväöl vraoge, dao weurt heer koed vaan”, boe-op Sjeng boezjeerde mèt: “Laot dee jong Merie, dao liert ‘r vaan”.
Pierre Swillens

Tags: , , , , ,